Mách ba mẹ các trò chơi cho trẻ em tại nhà theo từng giai đoạn

Vui chơi không chỉ là hoạt động mang tính giải trí mà còn là nền tảng hỗ trợ cho sự phát triển lành mạnh của trẻ nhỏ. Trên thực tế, chơi là phương tiện giáo dục toàn diện cho trẻ. Các bé có thể tham gia các trò chơi sáng tạo, trò chơi tưởng tượng, trò chơi theo nhóm,  trò chơi rèn luyện kỹ năng quan sát… để phát triển thêm các kỹ năng quan trọng về xã hội, nhận thức, sắp xếp - tổ chức, vận động thể chất và cảm xúc. 

Những kỹ năng nổi bật nhất mà các nhóm trò chơi mang lại cho trẻ nhỏ là tính sáng tạo, trí tưởng tượng và khả năng giải quyết vấn đề. 

Khi đối diện với các tình huống thực tế, bé sẽ vận dụng và kết hợp các kỹ năng đã học được thông qua hoạt động vui chơi để đưa ra cách ứng xử và giải quyết mà mình thấy phù hợp nhất. Mỗi tình huống như vậy chính là một cơ hội tuyệt vời để bé có những bước tiến nhỏ trong hành trình phát triển thể chất và trí não. 

Các hoạt động như lăn bóng qua lại hay đóng vai các nhân vật hoạt hình có vẻ rất đơn giản, nhưng lợi ích chúng mang đến lại không hề “đơn giản” một chút nào. Trong không gian vui chơi tràn ngập tiếng cười ấy, bé đang tiếp thu những bài học đầu đời theo một cách tự nhiên nhất. 

Các tương tác trong trò chơi giúp bé rèn luyện kỹ năng nhường lượt - giành lượt, kỹ năng vận động tinh và kỹ năng nhận thức bản thân trong không gian. 

Mildred Parten - nhà xã hội học có tầm ảnh hưởng - là người đầu tiên quan tâm tích cực đến vai trò của trò chơi đối với sự phát triển của trẻ. Ông đã nghiên cứu sáu nhóm trò chơi quan trọng dành cho bé dựa vào các tiêu chí là độ tuổi, tính cách và bối cảnh xã hội. Sau đó miêu tả cách bé học tập và tương tác với bạn cùng chơi thông qua những trò chơi này.

Dưới đây là các trò chơi điển hình trong từng giai đoạn phát triển của bé. Ba mẹ cần lưu ý rằng các bé có tốc độ phát triển khác nhau nên thời điểm đạt được các cột mốc vui chơi cũng sẽ không đồng nhất. Thêm vào đó, các trò chơi được sắp xếp theo thứ tự giai đoạn phát triển nhưng hoàn toàn có thể xảy ra đồng thời và tồn tại ngay cả khi bé đã bước sang các giai đoạn mới. 

Trẻ em vui chơi ra sao? Các bé chơi những trò gì? Ba mẹ hãy cùng tìm hiểu các trò chơi cho trẻ em theo từng giai đoạn nhé!

1. Chơi như không chơi: Trẻ 0-3 tháng

Em bé cần được tạo không gian an toàn để khám phá thế giới xung quanh

Trò chơi này phổ biến ở các bé sơ sinh từ 0 đến 3 tháng tuổi. Đây là cột mốc đầu tiên trong “hành trình” vui chơi lâu dài của bé. Mỗi khi ngắm nhìn con chơi, ba mẹ sẽ phát hiện ra một điều thú vị, đó là con “chơi mà như không chơi”. 

Lúc này, bé chỉ quan sát mọi thứ xung quanh và thực hiện các hành động không có mục đích. Trò chơi này có vẻ đơn giản quá phải không ba mẹ? Đúng là đơn giản thật nhưng đó lại là nền tảng quan trọng để bé tiến tới các giai đoạn vui chơi phức tạp hơn về sau. Đây chính là trò chơi rèn luyện kỹ năng quan sát mà bé sẽ sử dụng vào các cột mốc phát triển sau này. 

Ba mẹ hãy cố gắng đặt mình vào vị trí của bé và hiểu rằng bản thân con yêu đang rất hài lòng với trò chơi giản đơn ấy. Sự can thiệp hay hỗ trợ đặc biệt từ người lớn là điều không quá cần thiết trong giai đoạn vui chơi này. Hãy cho bé thời gian để tận hưởng niềm vui từ những hoạt động đơn giản nhất như huơ huơ tay và đạp chân trong không khí.

>> Tổng hợp trò chơi thú vị cùng con yêu theo từng tháng (0-6 tháng)

2. Chơi tự lập - Từ sơ sinh

Khi nhắc đến hình thức chơi tự lập, ba mẹ chắc hẳn sẽ suy nghĩ nhiều đến việc “Có nên để bé tự chơi một mình? Chơi như vậy có mang đến tác dụng gì không, có đảm bảo an toàn không?” 

Chơi tự lập là hình thức vui chơi rèn luyện nên một em bé tự lập. Tiếp nối “chơi như không chơi”, đây là mắt xích quan trọng tiếp theo trong hành trình phát triển toàn diện của bé. Trò chơi tự lập mang đến cho bé khả năng tự “giải khuây”, phát triển tư duy sáng tạo và hình thành tính tự lập. 

Mẹ chuẩn bị đồ chơi tự lập cho bé như thế nào? Bất cứ đồ vật gì an toàn đều có thể trở thành “bạn đồng hành” của bé, từ thú nhồi bông, bộ khối hình, mô hình nhân vật, trang phục hóa trang, đồ chơi dụng cụ đến búp bê, đồ chơi kéo đẩy và sách truyện. 

Trong POH Acti: Chương trình Phát triển vận động, giác quan và ngôn ngữ cho bé 0-1 tuổi luôn đề cao việc bố mẹ hỗ trợ bé tự nằm chơi, để bé có thời gian lắng nghe nhu cầu phát triển bản thân. Chỉ cần yêu thương và kiên trì lặp đi lặp lại theo từng ngày tuổi, chẳng mấy chốc em bé của mẹ sẽ trở nên “chơi hoài không chán” và không cần đến sự có mặt của mẹ nhiều nữa trong các giờ chơi tự lập. 

Bé Tom - 3 tháng tuổi (học viên POH Acti) chơi tự lập với bóng

Bất cứ bé nào cũng có khả năng chơi tự lập từ sơ sinh. Đến  2-3 tuổi có khả năng tập trung cao, nhưng kỹ năng giao tiếp và chia sẻ lại chưa phát triển nhiều. Những bé có tính cách rụt rè hoặc chưa biết hòa nhập với bạn bè sẽ vẫn thích chơi độc lập khi lớn lên. 

3. Chơi thông qua việc quan sát: Trẻ 2-3 tuổi

Chơi thông qua quan sát có nghĩa là bé không tham gia vào trò chơi mà chỉ đứng ngoài quan sát hoạt động của các bạn khác. Kiểu chơi này phổ biến với các bé từ 2 đến 3 tuổi, đặc biệt là với những bé đang trong quá trình phát triển vốn từ vựng.

Sẽ thật đáng tiếc nếu bé bỏ lỡ cơ hội học tập thông qua hình thức vui chơi lành mạnh này. Trong giai đoạn này, bé sẽ vui chơi với tinh thần thử nghiệm, làm quen với các quy định trong trò chơi và chỉ muốn lặng lẽ quan sát để “học hỏi kinh nghiệm” từ các anh chị lớn hơn. 

Đây là trò chơi rèn luyện kỹ năng quan sát, giúp bé rèn luyện sự tự tin, tích lũy cho mình những bài học mới và hình dung cấu trúc của các giai đoạn vui chơi tiếp theo. Việc quan sát kết hợp với bắt chước hành động còn giúp bé trang bị các kỹ năng quan trọng, trong đó có vận động thô và vận động tinh. 

Trò chơi giúp bé rèn luyện kỹ năng quan sát

Nhiều bé sẽ thực hành với đồ chơi đang cầm trong tay. Tuy nhiên, ở giai đoạn này bé vẫn quan sát là chủ yếu. Trong lúc quan sát trò chơi của các bạn, bé có thể bày tỏ ý kiến hoặc thể hiện cảm xúc của mình. Điều này chứng tỏ bé đang học tập cách chơi, đồng thời tương tác gián tiếp và chuẩn bị sẵn sàng cho kỹ năng cho các trò chơi theo nhóm. 

4. Chơi song song - Mỗi người một trò: Bé khoảng 2 tuổi

Chơi song song là một trong các trò chơi cho trẻ em phổ biến nhất, đặc biệt ở giai đoạn bé được khoảng 2 tuổi. Các bé chơi trong cùng một không gian nhưng không can thiệp trực tiếp vào trò chơi của nhau. 

Trò chơi song song phổ biến với trẻ từ 2 tuổi trở lên

Dù tạo ra ít tương tác xã hội, nhưng chơi song song lại giúp bé có cơ hội học tập lẫn nhau và biết thêm về những kiểu chơi khác. Có vẻ như các bé không để ý đến các bạn khác và chỉ tập trung vào trò chơi của mình, nhưng thực tế là bé quan sát rất nhiều và thậm chí còn bắt chước hành vi của nhau.

Cũng giống như các kiểu chơi trước đó, chơi song song là trò chơi có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của trẻ. Đây là chiếc cầu nối để bé chuyển sang các giai đoạn vui chơi phức tạp hơn và cần nhiều kỹ năng hơn. Bé sẽ được thoải mái lựa chọn những trò chơi mà mình yêu thích, từ tô màu, chơi búp bê đến kéo xe ô tô đồ chơi. 

5. Chơi chia sẻ: Trẻ 3-4 tuổi

Tương tự với kiểu chơi chơi song song, chơi chia sẻ cũng phổ biến ở bé từ 3-4 tuổi. Nhưng thay vì chơi độc lập hoàn toàn, bé nói chuyện và tương tác với nhau trong khi vẫn tập trung vào trò chơi của riêng mình. Thông thường, hình thức này sẽ bớt phổ biến hơn khi bé lên 5.

Chia sẻ đồ chơi giúp bé xây dựng tình bạn thân thiết

Sự chia sẻ trong trò chơi đem đến cho bé cơ hội phát triển toàn diện các kỹ năng, bao gồm giao tiếp xã hội, nhường lượt, giải quyết vấn đề, hợp tác và phát triển ngôn ngữ. Ngoài ra, trò chơi còn dạy trẻ biết chia sẻ đồ chơi với bạn, từ đó xây dựng nên những tình bạn trong sáng và gắn bó bền chặt. 

6. Chơi hợp tác: Trẻ mầm non

Với kiểu chơi hợp tác, bé không còn chơi tách biệt như trước nữa mà chuyển sang chơi cùng nhau. Hình thức này phổ biến ở độ tuổi từ 4 đến 5, đặc biệt là với nhóm bé mẫu giáo lớn trở lên và nhóm bé nhỏ có anh chị lớn. Song song với chơi hợp tác, bé vẫn tham gia các trò chơi sáng tạo cho trẻ mầm non, chơi chia sẻ, chơi thông qua việc quan sát…

Chơi hợp tác giúp bé rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm 

Vui chơi hợp tác giúp bé có cơ hội luyện tập các kỹ năng xã hội đã hình thành trước đó và áp dụng vào tình huống thực tế. Khi bé biết cách chơi hợp tác hơn thì ba mẹ hãy khuyến khích con tham gia những trò chơi thúc đẩy kĩ năng giải quyết các vấn đề trong cuộc sống như: 

• Trò chơi mang tính cạnh tranh giúp bé học được những bài học quý giá về các quy định, kỹ năng nhường lượt - giành lượt, nhận thức được sự tồn tại của mình trong đội nhóm và biết phân biệt thắng - thua. Ngoài ra, bé còn được rèn luyện kỹ năng kiểm soát cảm xúc, kỹ năng chơi thể thao và kỹ năng đương đầu với thất bại. 
• Trò chơi lắp ghép xây dựng: bé học cách thao tác, xây dựng và lắp ráp mọi thứ lại với nhau thông qua các trò chơi như lắp hình khối, chơi lego, xây đường đi cho ô tô đồ chơi hay xây pháo đài từ nhiều chiếc gối ôm. Trong quá trình “nghiên cứu” và khám phá ra cách chơi hay nhất, bé sẽ có cơ hội vận dụng kỹ năng nhận thức bản thân của mình. Các trò chơi xây dựng lắp ghép cho trẻ mầm non giúp bé hiểu được tác dụng của việc làm đi làm lại một việc và từ đó hình thành tính kiên trì. 
• Trò chơi tưởng tượng bao gồm các trò chơi quen thuộc như hóa trang thành bác sĩ, đóng vai siêu nhân hay chơi đồ hàng. Đây không chỉ là trò chơi rèn luyện khả năng tưởng tượng, mà còn là cơ hội để bé phát triển khả năng ngôn ngữ và các kỹ năng quan trọng như nhường nhịn, hợp tác và chia sẻ. Thông qua trò chơi đóng vai, bé cũng hiểu thêm về chức năng của các cá nhân trong cộng đồng xã hội rộng lớn. 
• Trò chơi vận động thể chất như ném bóng, leo trèo hay đạp xe là cơ hội tuyệt vời để bé luyện tập kỹ năng vận động tinh và vận động thô. 
• Trò chơi thể hiện bản thân là các hoạt động liên quan đến âm thanh (hát, kể chuyện cười, làm thơ), hình ảnh (vẽ tranh, tô màu, nặn đất sét) và sáng tạo âm nhạc. Những hoạt động này giúp bé được thể hiện năng khiếu, đồng thời, khám phá những trải nghiệm, đưa ra ý tưởng và điều khiển cảm xúc của bản thân. 

Trò chơi có ý nghĩa đặc biệt đối với sự phát triển của trẻ nhỏ. Vui chơi mang đến cho bé những bài học quý giá một cách tự nhiên mà ba mẹ dù có cố gắng đến mấy cũng khó có thể truyền tải trọn vẹn. Hãy đừng bỏ lỡ bất cứ cơ hội tốt nào dành cho con và để con được tự mình trải nghiệm những điều thú vị tồn tại trong cuộc sống ba mẹ nhé!

Nguồn: Verywellfamily