Trầm cảm sau sinh

Tại sao mẹ cảm thấy buồn sau khi mới sinh con?

Nếu đây là lần đầu tiên làm mẹ, mẹ kỳ vọng mình sẽ tràn đầy niềm vui vào thời điểm này, vậy nên khi cảm nhận điều ngược lại, mẹ có thể cảm thấy hoang mang.

Hãy yên tâm, mẹ không đơn độc: 40-80% phụ nữ cảm thấy bất hạnh, lo lắng, nghi ngờ bản thân và mệt mỏi sau khi sinh.

Mẹ bị trầm cảm sau sinh có biểu hiện chán nản, mệt mỏi và không muốn làm gì

Tuy nhiên, nếu cảm xúc của mẹ có vẻ mãnh liệt khác thường và kéo dài hơn hai tuần liên tục, mẹ có thể tự hỏi liệu mình có bị tình trạng nghiêm trọng hơn không. Điều này có thể gây ngạc nhiên, nhưng mẹ có thể bị trầm cảm sau sinh (PPD).

Trầm cảm sau sinh là gì?

Trầm cảm sau sinh tiếng anh là gì?

Tên tiếng Anh của bệnh trầm cảm sau sinh là Postpartum Depression (PPD).

Đôi khi có thể khó phân biệt sự khác biệt giữa trầm cảm sau sinh và căng thẳng bình thường và kiệt sức của việc làm mới làm cha mẹ.

Nhưng nếu cảm giác buồn bã hay tuyệt vọng  mạnh mẽ đến mức khiến mẹ không thể thực hiện các công việc hàng ngày của mình - chẳng hạn như chăm sóc bản thân và người khác - mẹ có thể bị PPD.

Khoảng 10% mẹ mắc PPD, nhưng một số chuyên gia tin rằng con số này thậm chí còn cao hơn vì nhiều phụ nữ không tìm cách điều trị. Nếu mẹ đang vật lộn, hãy tìm gặp bác sĩ ngay lập tức.

Theo Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ, trầm cảm sau sinh có thể bắt đầu trong vài tuần sau khi mang thai hoặc thậm chí trước đó. (Khoảng một nửa số phụ nữ bị PPD có triệu chứng khi mang thai.)

Nếu bác sĩ nghĩ rằng mẹ bị trầm cảm  mẹ có thể được giới thiệu đến một chuyên gia tư vấn và được kê thuốc chống trầm cảm, hoặc chuyển đến bác sĩ tâm thần để điều trị.

Cho dù mẹ được chẩn đoán mắc bệnh trầm cảm trước, trong hoặc sau khi mang thai, việc điều trị đều rất quan trọng.

Triệu chứng trầm cảm sau sinh

Các triệu chứng của trầm cảm sau khi sinh và trầm cảm xảy ra trước hoặc trong khi mang thai là như nhau. Mẹ có thể bị PPD nếu gặp phải năm hoặc nhiều triệu chứng sau đây hầu như mỗi ngày trong ít nhất hai tuần liên tiếp:

• Buồn tột cùng, trống rỗng hay vô vọng
• Khóc nhiều
• Mất hứng thú hoặc thiếu hứng thú với các hoạt động và sở thích thông thường của bạn
• Khó ngủ vào ban đêm, hoặc khó thức dậy vào ban ngày
• Chán ăn hoặc ăn quá nhiều, tăng và giảm cân ngoài kiểm soát
• Cảm giác vô dụng hoặc mặc cảm tội lỗi
• Bồn chồn hoặc uể oải
• Khó tập trung hoặc đưa ra quyết định
• Cảm thấy cuộc sống không đáng sống

Dấu hiệu bệnh trầm cảm sau sinh khác bao gồm:

• Dễ tức giận
• Ngại tiếp xúc với bạn bè và gia đình
• Lo lắng quá mức về em bé
• Không quan tâm, chăm sóc đến em bé
• Cảm thấy kiệt sức đến nỗi không thể ra khỏi giường

Trong một số ít trường hợp, một số mẹ bị PPD trải qua những ảo giác và có thể gây hại cho em bé của họ.

Lưu ý: Nếu có suy nghĩ về việc làm tổn thương chính mình hoặc em bé, hãy liên hệ với bác sĩ ngay lập tức.

Nguyên nhân dẫn đến trầm cảm sau sinh?

PPD là kết quả của sự kết hợp từ các yếu tố nội tiết tố, môi trường, cảm xúc và di truyền nằm ngoài tầm kiểm soát của mẹ. Trầm cảm không xảy ra do những điều mẹ đã làm hoặc không làm.

Chăm sóc em bé sơ sinh quá sức có thể khiến mẹ bị trầm cảm

Mẹ cũng có thể có nhiều khả năng bị PPD nếu bị trầm cảm hoặc lo lắng trong khi mang thai. Các yếu tố khác góp phần vào sự phát triển của PPD bao gồm kiệt sức về thể chất sau khi sinh con, sự điều chỉnh cảm xúc khi trở thành cha mẹ và thiếu ngủ.

Sự khác biệt giữa bệnh trầm cảm sau sinh và trầm cảm là gì?

Một điểm khác biệt là thời gian: Trầm cảm được gọi là PPD khi xảy ra trong khoảng thời gian sau khi sinh con.

Và không giống như trầm cảm không liên quan đến mang thai, PPD có liên quan đến những thay đổi nội tiết tố duy nhất xảy ra sau khi sinh con.

Các nhà nghiên cứu nghĩ rằng sự thay đổi đột ngột về mức độ hormone sau khi sinh em bé có thể gây ra trầm cảm ở những phụ nữ nhạy cảm hơn với sự thay đổi estrogen và progesterone.

Liệu mẹ có nguy cơ bị trầm cảm sau sinh hay không?

Ai cũng có nguy cơ mắc PPD. Các dấu hiệu bị trầm cảm sau sinh của mẹ có thể đến từ thời gian mang thai, sinh nở, hay cuộc sống sau sinh. Mẹ có nhiều nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh:

• Trầm cảm hoặc lo lắng khi mang thai
• Trải qua sự kiện căng thẳng trong cuộc sống khi mang thai hoặc ngay sau khi sinh
• Trải nghiệm sinh nở đau thương
• Sinh non
• Thiếu hỗ trợ xã hội
• Có tiền sử trầm cảm
• Gặp vấn đề cho con bú

Các yếu tố rủi ro khác bao gồm:

• Mắc hội chứng “Baby blues” sau sinh
• Mang thai ngoài ý muốn
• Em bé bị dị tật bẩm sinh hoặc các vấn đề y tế khác
• Sinh đôi hoặc sinh ba
• Tiền sử gia đình có vấn đề về tâm thần
• Làm mẹ đơn thân
• Tình trạng kinh tế xã hội thấp hoặc bất ổn tài chính
• Bạo lực gia đình
• Thất nghiệp
• Mắc bệnh tiểu đường thai kỳ

Tuy nhiên hãy nhớ rằng những yếu tố rủi ro này không thực sự gây ra PPD.

Trầm cảm sau sinh và điều trị

Việc điều trị PPD cũng giống như điều trị trầm cảm xảy ra trước hoặc trong khi mang thai. Nếu mẹ có các triệu chứng nhẹ, bác sĩ có thể yêu cầu mẹ chờ đợi và kiểm tra thường xuyên.

Nếu các triệu chứng nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể đề nghị áp dụng phương pháp tâm lý trị liệu, thuốc chống trầm cảm hoặc cả hai.

Với liệu pháp tâm lý trị liệu, mẹ có thể là nói chuyện với bác sĩ hoặc nói chuyện với những mẹ bầu có cùng trải nghiệm. Trong trị liệu gia đình, một nhà trị liệu sẽ nói chuyện với mẹ và các ông bố hoặc người thân của mẹ.

Tâm lý trị liệu điều trị trầm cảm sau sinh cho các mẹ

Thuốc chống trầm cảm giúp điều chỉnh tâm trạng của mẹ.

Thuốc chống trầm cảm có thể gây ra tác dụng phụ, nhưng hầu hết sẽ hết sau một thời gian ngắn. Nếu tác dụng phụ này ảnh hưởng đến sinh hoạt bình thường hoặc mẹ cảm thấy tình trạng trở nên trầm trọng hơn, hãy thông báo cho bác sĩ.

Một số phụ nữ bị PPD rất nặng, trị liệu tâm lý hay thuốc đều không có tác dụng. Trong trường hợp này, sẽ đề nghị cho dòng điện nhỏ truyền qua não trong khi bệnh nhân được gây mê toàn thân. Các chuyên gia tin rằng kích thích điện này tạo ra những thay đổi hóa học trong não làm giảm các triệu chứng trầm cảm.

Dùng thuốc chống trầm cảm khi cho con bú có an toàn không?

Câu trả lời là có. Thuốc truyền cho bé qua sữa mẹ, nhưng với mức độ rất thấp.

Các chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI) được coi là lựa chọn an toàn nhất và thường được kê đơn cho phụ nữ cho con bú bị trầm cảm.

Các loại thuốc điều trị trầm cảm khác cũng có vẻ an toàn, bao gồm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin norepinephrine (SNRIs) và hầu hết các thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs).

Tại sao việc điều trị trầm cảm quan trọng?

Trầm cảm không được điều trị có thể dẫn đến cảm giác cô đơn, khó hiểu và thậm chí đáng sợ nếu tình trạng của mẹ trở nên tồi tệ hơn.

Theo một vài nghiên cứu, những đứa trẻ bú sữa mẹ từ những bà mẹ dùng thuốc chống trầm cảm có thể hơi khó chịu hơn hoặc gặp một số khó khăn khi cho ăn hoặc ngủ.

Tuy nhiên, em bé của các bà mẹ bị trầm cảm không được điều trị cũng có thể gặp những vấn đề tương tự.

Nếu mẹ đang tự hỏi liệu những thay đổi trong việc ăn, ngủ hoặc hành vi của bé có thể do thuốc  gây ra hay không, hãy nói chuyện với bác sĩ.

Điều trị kịp thời giúp mẹ tránh rơi vào tình trạng trầm cảm khó thoát ra. Ngoài ra, có một nhà trị liệu ở bên cạnh có thể giúp mẹ cảm thấy bớt cô đơn.

Và khi cảm thấy tốt hơn, mẹ có thể gắn kết dễ dàng hơn với em bé của mình và có thể chăm sóc bé tốt hơn.

Lo lắng sau sinh là gì?

Nhiều phụ nữ bị PPD cảm thấy lo lắng, nhưng nếu bạn có cảm giác lo lắng hoặc hoảng loạn kéo dài gây ra đau khổ nghiêm trọng, mẹ có thể bị rối loạn lo âu. Nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng 8,5% bà mẹ sau sinh có rối loạn lo âu.

Lo lắng sau sinh có thể làm giảm chất lượng đời sống vợ chồng

Những nỗi sợ hãi phổ biến bao gồm lo lắng không kiểm soát được về hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS) hoặc sợ rằng em bé sẽ bị tách ra khỏi mẹ.

Mẹ có thể lo lắng quá mức về việc bị chỉ trích vì kỹ năng làm cha mẹ hoặc lo lắng vì không có sự hỗ trợ của bạn bè và gia đình. Mẹ cũng có thể cảm thấy vô cùng tự ti về cơ thể sau sinh của mình và sợ phải thân mật với chồng.

Rối loạn lo âu có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất của mẹ. Ví dụ, mẹ có thể gặp căng cơ hoặc khó ngủ.

Nếu có bất kỳ cảm giác lo lắng quá mức hoặc hoảng loạn, hãy nói chuyện với bác sĩ.

Làm thế nào để mẹ đối phó với trầm cảm sau sinh?

Ngoài việc nhận trợ giúp chuyên nghiệp, đây là một số cách tự chăm sóc bản thân khi mẹ mắc PPD:

Đối xử tốt với bản thân

Hãy chắc chắn rằng các nhu cầu cơ bản của mẹ được đáp ứng: Cố gắng ngủ và ăn uống tốt, đừng cảm thấy tội lỗi.

Mắc chứng PPD không có nghĩa mẹ là người mẹ tồi hoặc không yêu con. Sau khi tiếp nhận điều trị, những cảm giác tội lỗi và tuyệt vọng sẽ bắt đầu biến mất dần.

Đừng đòi hỏi quá nhiều ở bản thân

Hãy nhẹ nhàng với chính mình, và từ từ giải quyết từng việc một.

Đề nghị được giúp đỡ

Mẹ nên biết được lúc nào cần nhận được sự giúp đỡ, và yêu cầu giúp đỡ từ người thân và bạn bè.

Chia sẻ cảm xúc

Mẹ nên chia sẻ cảm xúc của mình với chồng, người thân hay bạn bè để cảm thấy thoải mái hơn cũng như nhận được những lời khuyên hữu ích.

Nuông chiều bản thân

Chăm sóc bản thân sẽ giúp mẹ bầu cảm thấy tốt lên. Hãy thư giãn, trang điểm, đi mua sắm nếu thích...

Nghỉ ngơi chút đi

Việc chăm sóc trẻ sơ sinh 24/7 có thể khiến mẹ kiệt sức. Thật không may, các bà mẹ có vấn đề về tâm lý thường không thể ngủ khi họ muốn.

Nhưng điều quan trọng là phải nghỉ ngơi dù chỉ là đọc một cuốn tạp chí hoặc xem TV. Ngủ trưa 10 phút cũng hữu ích. Cân nhắc việc thuê vú nuôi để hỗ trợ chăm sóc em bé.

Đi ra ngoài

Đặt em bé trong xe đẩy và đi dạo xung quanh, hoặc gặp bạn bè tại một quán cà phê gần đó. Không khí trong lành, ánh nắng mặt trời và cuộc trò chuyện sẽ làm cho mẹ và em bé thoải mái hơn.

Nếu không thể đi ra ngoài, mẹ có thể thử  nhắm mắt lại và hít một hơi thật sâu, hoặc ngồi dưới ánh nắng mặt trời trong vài phút.

Sống chậm lại

Công việc nhà có thể chờ đợi. Hạn chế kiểm tra email hoặc điện thoại, và thư giãn với một cuốn sách và một tách trà hoa cúc.

Nếu đang trong thời gian nghỉ phép, đừng căng thẳng về tất cả các công việc đang chờ mẹ tại văn phòng.

Làm thế nào khi vợ bạn mắc PPD?

Điều quan trọng nhất là cô ấy phải được điều trị đúng cách. Bạn không thể chữa khỏi PPD, nhưng bạn có thể luôn ở cạnh bên cô ấy.

Nhận được sự hỗ trợ, quan tâm của chồng, mẹ sẽ nhanh chóng vượt qua bệnh trầm cảm sau sinh

Sự hỗ trợ các ông chồng rất quan trọng đối với sự phục hồi của các mẹ, vì vậy hãy đề nghị giúp đỡ vợ mình bất cứ khi nào cô ấy cần và đừng phán xét cô ấy.

Bạn có thể nói chuyện với bác sĩ sản khoa, nữ hộ sinh hoặc nhà trị liệu của đối tác để có thêm thông tin về tình trạng và hiểu rõ hơn những gì cô ấy đang trải qua.

Nguồn: Babycenter