Phát triển khả năng tư duy: Trẻ nhận ra mọi người có suy nghĩ khác nhau

Trẻ chủ động tiếp nhận mọi thứ từ thế giới xung quanh, từ màu sắc, hình dạng, mùi hương, chất liệu. Tất cả mọi thứ đều rất mới mẻ và thú vị giúp kích thích sự phát triển não bộ.

Tuy nhiên, con chưa hiểu rằng thế giới có thể xuất hiện một cách rất khác trong con mắt của người lớn hay người lớn có thể suy nghĩ và cảm nhận khác bé.

Điều này là bởi vì bé chưa phát triển “Khả năng suy nghĩ” (Theory of Mind- ToM). ToM là khả năng nhận thức giúp bé hiểu rằng những người khác nhau sẽ có quá trình xử lý thông tin và tinh thần khác nhau.

Trẻ sẽ dần hiểu được rằng những người khác nhau sẽ có suy nghĩ khác nhau

Nói cách khác, bé biết là tại sao bé cười khi con mèo chạy ngang qua phòng nhưng không có nghĩa là những người khác cũng như vậy. ToM xuất hiện từ những năm 4 – 5 tuổi, nhưng những trải nghiệm mà bé có sẽ giúp bé tiếp tục phát triển kỹ năng này theo cả quá trình.

Vậy tại sao khả năng suy nghĩ (ToM) lại quan trọng?

ToM là kỹ năng căn bản cần thiết cho bé để có thể hiểu được rằng những suy nghĩ, cảm nhận và niềm tin của bé khác với suy nghĩ, cảm nhận của anh chị bé, bạn bè hay những người chăm sóc khác.

Do vậy, bé cần phát triển các kỹ năng như tiếp nhận quan điểm (đặt mình vào hoàn cảnh của người khác) và sự đồng cảm. Khi ToM phát triển, bé sẽ:

• Hiểu rằng những gì bé thấy sẽ giúp bé biết những gì đang thật sự diễn ra.
• Bắt đầu hiểu rằng những biểu hiện bên ngoài của người khác có thể không phải là những gì họ cảm nhận (ví dụ như ai đó có thể trông rất vui vẻ nhưng thật ra lại đang cảm thấy thất vọng)
• Nhận ra rằng những hành động của bé có thể dẫn tới cảm xúc cho những người khác
• Hiểu rằng mọi người có thể nghĩ khác bé tùy thuộc vào trạng thái tinh thần của mỗi người.

Sự phát triển của ToM sẽ tiếp tục trong suốt quãng đời thơ ấu và quá trình trưởng thành của con. Cuối cùng dẫn tới khả năng hiểu các khái niệm trừu tượng và phức tạp hơn, như các phép ẩn dụ và biểu tượng. Các kỹ năng xã hội cũng được cải thiện hơn.

Khái quát sự phát triển ToM ở trẻ mọi lứa tuổi

Sự phát triển ToM với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

ToM bắt đầu hoạt động trong não bé trong quá trình bé nhìn theo ánh mắt của mẹ khi mẹ nhìn thứ gì đó hay khi tay mẹ chạm vào chăn của bé. Với mọi sự dõi theo đó, nhận thức của bé đang hoạt động để bé hiểu được mẹ làm những việc khác với bé và có những mong muốn, nhu cầu và suy nghĩ khác biệt.

Mẹ có thể giúp con hiểu được cảm xúc của mình bằng việc chắc chắn rằng mẹ có xuất hiện trong ánh nhìn của con và có sự chuyển động. Nếu mẹ đang ẵm bé và vô tình làm rớt bình sữa của bé, bé có thể cười, nhưng mẹ nên cho bé thấy sắc thái khác trên khuôn mặt mình nữa.

Sự phát triển ToM đối với trẻ đang tập đi

Bé đã bắt đầu có thể nắm bắt các suy nghĩ, cảm xúc và cách thể hiện chúng. Ví dụ, bé sẽ dùng chiếc gối như một cái “bàn” để các con thú đồ chơi ngồi cạnh khi ăn tối. Bé biết rằng đó là cái gối chứ không phải bàn, nhưng bé có thể nghĩ giả vờ rằng đó là một cái bàn. Tương tự, bé có thể thấy bối rối khi mẹ nổi giận về một thứ gì đó trông có vẻ vui.

Mẹ có thể giúp con suy nghĩ nhiều hơn thông qua việc chơi cùng con. Trò chơi nhập vai là một cơ hội tuyệt vời tạo nên “tam giác giao tiếp”, giúp trẻ hình dung mình là người khác và hình dung được người khác sẽ phản ứng như thế nào.

Khi chơi đóng kịch, hãy nói về những gì đang diễn ra và mẹ cùng con đang cảm nhận những gì. Mẹ hãy sử dụng các từ ngữ diễn tả cảm xúc, như là “Wow, chú chó nhỏ của con trông rất sợ hãi! Hãy xem liệu chúng ta có thể an ủi bạn ấy không nhé”.

Dù Khả năng suy nghĩ (ToM) là một kỹ năng cần có thời gian để phát triển, nhưng nó đã bắt đầu hình thành ngay khi bé có những suy nghĩ đầu tiên. Bởi vậy mẹ đừng bỏ lỡ cơ hội kích thích sự phát triển khả năng suy nghĩ của con yêu trong giai đoạn ban đầu này nhé.

Nguồn: BabySpark